سرّ اسرار کیمیای رازی: تأملی بر دو مفهوم بنیادین صبغ و اکسیر در سنّت صناعت

نویسندگان

  • رضا کوهکن عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
  • محمد جوهرچی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده غرب‌شناسی و علم‌پژوهی، گروه تاریخ علم
چکیده مقاله:

کیمیا از عصر مدرن تا امروز، دانشی کهن یا میراثی شبه‌‌علمی، سرشار از راز تلقی شده که ارجمندی آن عمدتاً در رویه‌ها و دستورالعمل‌های بسترساز شیمی نوین است. تردید در اصالت آثار کیمیایی، کاستی و سستی در متن‌پژوهی، و غلبۀ پیش‌داوری در تاریخ‌نگاری، کمتر مجالی برای جُستن اسرار کیمیا از درون آن فراهم کرده است. در این میان، رازی از چند جنبه بخت‌یار و متمایز است: (1) به‌مثابۀ طبیعی‌دانی متقدم و سرسلسلۀ مکتبی در کیمیای جهان اسلام شهرت دارد؛ (2) واقعیت حیات و اصالت برخی از آثار محوری‌اش در این باره مورد تردید نیست؛ (3) برداشت پژوهشگران از این آثار با تلقی امروزی از علم آزمایشگاهی و مبرّا از رازناکیِ شیمی، سازگار بوده، او را نیای شیمی‌دانان و متفاوت از عموم کیمیاگران دانسته‌اند. این جستار، با مروری مقدماتی بر مبانی نظری و سنت مفهومی کیمیا، به‌ویژه دو شاهراه و مقصود عملیاتی آن («صبغ» و «اکسیر»)، به روایت محمدِ زکریا و از درون همۀ آثار در دسترس کیمیایش، با تمرکز بر سرّ الاسرار، پیوند او با سنّت مفهومی را بررسی و تأیید کرده، تمایز و بداعتش را در سنت متنی و فنی انگاشته، پیشنهادهایی نیز ارائه می‌کند.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

تأملی در معنا و مفهوم سنت و آموزش هنر

       جهان سنت، به دوره ی پیشامدرن اطلاق می شود که در آن مفاهیم معنوی و معرفت دینی، در همه ی نسوج جهان پیرامون رسوخ داشت. در این جهان علم و فنون خود را ذیل تعالیم آسمانی دین اعتبار می بخشیدند، ارتباط و پیوستگی خود را با وحی الهی، به عنوان کلیدی ترین استوانه‌ی دین حفظ می کردند و به واسطه‌ی قرابت با آن معنا می‌گرفتند. آموزش هنر نیز از مسایل بنیادین جهان سنتی همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده ...

متن کامل

فخر رازی بر سر دو راهی جبر و اختیار

مسأله‌ی جبر و اختیار یکی از مسایل مهم در حوزه‌ی افعال الاهی است که همواره ذهن انسان‌ها را از ابتدای تاریخ تاکنون به خود مشغول داشته است. در این میان، جهمیه را طرف‌داران جبر محض، اشاعره را طرف‌داران جبر محض در یک مرحله و طرف‌دار کسب در مرحله‌ی دیگر، معتزله و قدریه را طرف‌داران اختیار محض و امامیه را طرف‌داران امر بین الامرین یاد کرده‌اند. بر این اساس، فخر رازی نیز به منزله‌ی یکی از برجسته‌ترین م...

متن کامل

اسرار اعمال حج در قرآن و سنت

نگرشی عمیق و همه‌جانبه به آیات و روایات، به خوبی این معنا را ثابت می‌کند‌که حج، ظاهری دارد و باطنی و آنچه را مردم در ظاهر انجام می‌دهند با باطن حج فاصله بسیاری دارد و خداوند طالب حقیقت حج است و حجی را از زائرش می‌خواهد‌که در آن، روحش متحول و دگرگون شود و در عمل و روح با شیاطین بجنگد و غیر خدا را لبیک نگوید. در این بحث به تبیین گوشه‌ای از اسرار حج پرداخته‌ایم تا زائران خانه خدا بتوانند با ...

متن کامل

اسرار فدک در منابع اهل سنت

دراین مقاله به اهمیت بحث فدک و چند نکته قابل تامل درخصوص جریان فدک و رابطه آن با مسأله جانشینی رسول خدا پرداخته می‏شود. خود اهل بیت همواره در طول تاریخ نسبت به این مسأله اهتمام ویژه‏ای داشتندو در مواضع مختلفی به فدک اشاره کرده‏اند. در این مقاله سعی شده است که اهمیت و ارتباط فدک با مبحث امامت و جانشینی رسول‏ خدا(ص)، با طرح چند مدعا و اثبات آنها از منابع خود اهل سنت در طی چند عنوان مهم به اثبات ا...

متن کامل

تأملی بر مفهوم «کیفیت» در معماری

امروزه بسیار دربارة کیفیت محیط و فضا و نظایر آن سخن به میان می‌آید؛ تا جایی که به عنوان یک مطالبة جدّی، از مهم‌ترین دغدغه‌های کنونی رشتة معماری به شمار می‌رود. در این میان می‌بایست به دنبال سازوکاری بود که ما را به مفهومی جامع از مفهوم کیفیت در معماری در ابعاد مختلف برساند.لذا مقالة حاضر در صدد آن است که با هدف رسیدن به فهم مشترک و جامع از این مفهوم، تأمل بر این امر خطیر را در دستور کار خویش قرا...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 17  شماره 2

صفحات  305- 341

تاریخ انتشار 2020-02-20

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023